Recensies

Frits Bosch heeft een gelukkige timing. In de felste crisis van de laatste 65 jaar verschijnt zijn boek over financiële risico's en het beleggingsbeleid van pensioenfondsen. De openingszin zet de toon: "Hoe konden Nederlandse pensioenfondsen hun riante vermogenspositie zo verspelen?"

Ja, hoe kan dat zo gebeuren? Pensioenen zijn de trots van vakbonden, werkgevers en politici. Twee cijfers. Ruim 90 procent van de werknemers spaart verplicht via zijn baas voor pensioen bovenop de AOW. De pensioenwereld bezit 800 miljard euro vermogen.

Pensioen? Da's vast en zeker. De eerste barstjes vielen in de slepende beurskrach (2001-2003) na de internethausse. De kredietcrisis (2008-2009) stuurde de aandelenkoersen 40 procent lager, afgelopen zomer kelderde de rente met 40 procent. Dat zijn schokken die tot dan toe vooral theorie waren. En nu verlagen sommige pensioenfondsen de pensioenrechten. Ook dat was ooit theorie.

Bosch' timing verraadt decennialange ervaring in het beleggingsvak, sinds 1992 via zijn eigen adviesbureau voor vermogensbeheer. Maar gelukkige timing is nog geen gelukkige uitwerking.

De aangehaalde eerste zin over de verspeelde miljarden komt in verschillende variaties terug. Er is potverteerd met pensioengeld en we moeten ons daarvoor met zijn allen diep schamen.

De bewijsvoering voor het potverteren is mager. En wie voelt zich zo aangesproken? De pensioensector is een bolwerk van georganiseerde werkgevers en werknemers. Individuele werknemers of gepensioneerden hebben weinig tot geen invloed. Gepensioneerden worden door grote pensioenfondsen nog steeds geweigerd als bestuurder, terwijl juist zij als sceptische belangengroep tegenwicht kunnen geven. Werkgevers en vakbonden stellen in de cao-onderhandelingen de inhoud en de prijs van het pensioen (premie) vast en zij leveren de bestuurders. Als er zondebokken moeten worden aangewezen, zouden zij vooraan staan, zou je zeggen.

Daar stapt Bosch soepel overheen, al constateert hij terecht dat de pensioenfondsen, in weerwil van wat zij zelf menen, hun toevertrouwde vermogens op korte termijn (moeten) beleggen.

Bosch stuurt giftiger pijlen af op de zoezichthoudende Nederlandsche Bank, die medeplichtig is aan de pensioencrisis. Maar waarom wisten sommige fondsen (Rabobank, KLM Vliegers) de crisis glansrijk te doorstaan terwijl andere (Shell Pensioenfonds) door het ijs zakten?

Een minnetje is het ontbreken van een zaken-/personenregister. Maar er is ook een heel grote plus: bijna vier pagina's aanbevelingen voor bestuurders. Onmisbaar voor hen. En onmisbaar voor iedereen die hen moet controleren.

Menno Tamminga