Recensies

Door Rik Elfrink, Eindhovens Dagblad
e-mail:r.elfrink@ed.nl

EINDHOVEN – Het pensioengeld van Nederlandse werknemers is de afgelopen jaren door een aantal klassieke fouten deels verkwanseld. Pensioenfondsen hebben te veel geld in aandelen belegd doordat wiskundige modellen dat voorschreven. Daarnaast roomden bedrijven de overvolle pensioenpotten in de jaren negentig op instigatie van de overheid af.

Tot die bevindingen komt de Nuenense pensioendeskundige Frits Bosch in zijn boek ‘Risico als obsessie’, waarin wordt beschreven hoe Nederlandse pensioenfondsen in grote problemen raakten. In 1990 hadden de fondsen een gemiddelde dekkingsgraad van 230. Dat wil zeggen dat voor iedere euro aan verplichtingen liefst 2,30 euro in kas zat. Nu ligt de dekkingsgraad van Nederlandse fondsen rond de 100. “Er zijn geen buffers meer om nieuwe tegenvallers op te vangen”, stelt Bosch. “Er is volstrekt onverantwoord bestuurd op basis van wiskundige modellen.”

Terwijl particulieren allang gewaarschuwd worden dat rendementen uit het verleden nu niet meer tellen, gebruiken pensioenfondsen nog steeds modellen die uitgaan van het tegenovergestelde. Bosch: “Aandelen hebben op de lange termijn inderdaad altijd beter gepresteerd dan obligaties, maar wie geeft de garantie dat dat de komende tien jaar zo is? Door die modellen is de beleggingsmix van pensioenfondsen veel te ver doorgeschoten in de richting van aandelen. Gemiddeld werd in 1998 liefst vijftig procent in aandelen belegd. Dat was achteraf bezien te veel. In 1986 was het nog maar tien procent, om een voorbeeld te noemen. Actuarissen en mensen die deze modellen aanprijzen, hebben veel te veel invloed gehad bij de fondsen.”

Volgens Bosch moeten pensioenfondsen meer toe naar modellen waarbij rekening wordt gehouden met de termijn van uitkering van pensioengeld. “Hoe langer je het geld als pensioenfonds nog kunt vasthouden, hoe meer risico je in beginsel kunt nemen. In algemene zin moet het risicoprofiel omlaag, al is dat nu lastig. De meeste fondsen zitten in problemen en als ze geen risico meer mogen nemen, komen ze niet van hun lage dekkingsgraden af.” Afstempelen van pensioenen, oftewel het korten van gepensioneerden, lijkt onontkoombaar. “Het moet”, zegt Bosch. “Je kunt jonge mensen niet onbeperkt premie laten betalen omdat ouderen geen cent willen inleveren. Het is een solidariteitsvraagstuk.”

Bosch adviseert vanuit Nuenen met Bureau Bosch pensioenfondsen al tientallen jaren op het gebied van beleggingen. Hij heeft in het verleden al vaker gewaarschuwd voor de lankmoedige opstelling van bijvoorbeeld de toezichthouders. “Voorheen vond de Pensioen- en Verzekeringskamer (nu DNB) het goed dat pensioenfondsen zulke risico’s met aandelen namen. Er had kritischer gekeken moeten worden, ook naar het afromen van de pensioenfondsen op het moment dat de dekkingsgraden extreem hoog waren.” Met dat geld konden de moederbedrijven hun winsten oppoetsen. “Je kunt je afvragen of pensioenfondsen nu dat geld nog terug kunnen vragen. Ze zouden er op zijn minst onderzoek naar kunnen doen. De overheid kan op dit punt ook een verwijt gemaakt worden, omdat de overvolle pensioenpotten in de jaren negentig fiscaal belast dreigden te worden. Juist daarom zijn bedrijven de fondsen gaan afromen.”

Het boek van Frits Bosch kost 29,95 euro en is verkrijgbaar onder ISBN-nummer 978 90 430 1588 2